• Publikacja "Kuty"
• Dodano 2009-10-31

Ukazała się pierwsza książka wydana przez naszą fundację. Przygotowana została w prawdziwie ekspresowym tempie, ale z dbałością o jak najpełniejsze zestawienie wspomnień i refleksji poświęconym sierpniowej ekspedycji do Kut nad Czeremoszem i sprawom ormiańskim. Zachęcamy do jej przeczytania i podzielenia się z nami wszelkimi uwagami. Informacje o książce uzyskać można w Fundacji Ormiańskiej KZKO, tel. 696586108, e-mail: marta@fundacjaormianska.pl.

Ze wstępu:

Zebraliśmy tutaj kilkanaście relacji uczestników ekspedycji ratunkowo – badawczej, mającej miejsce na Pokuciu i Bukowinie od 3 do 16 sierpnia 2008 r. . Zbiór ten został połączony z artykułami popularno-naukowymi i syntetycznym raportem z badań przeprowadzonych na dwóch cmentarzach: w Kutach i Baniłowie. Opublikowanie tych materiałów jest swoistym zakończeniem pierwszej edycji projektu, skonkretyzowanego w kwietniu 2008 r. pod roboczą nazwą:  „Kuty nad Czermoszem – Mała stolica Ormian” i tak już pozostało. Gdzie znaleźć jego początek... wskazanie niczego nie rozstrzygnie, bo ten jest kwestią interpretacji...

Można przyjąć konkretny moment: upalne popołudnie pod koniec lipca 2004 r., w czasie powrotu z wycieczki na cmentarz w Horodence, podczas drugiej wyprawy pt. Śladami polskich Ormian, zorganizowanej przez Martę i Macieja Bohosiewiczów (KZKO w Warszawie). Schodziłem razem z  Januszem Lachem  zachwaszczoną ścieżką z cmentarza, malowniczo położonego na wzgórzu nieopodal miasteczka i rozmawialiśmy o wyjątkowo spustoszonej tam części ormiańskiej. Rozmowa przeistoczyła się w małą dyskusję o braku jakichkolwiek działań ze strony Ormian i badaczy zajmujących się problematyką ormiańską, refleksjach ograniczonych do „kiwania głowami”, przekonywania się o bezradności wobec postępującego zanikania wszelkich materialnych pozostałości po ormiańskiej kulturze. Janusz nagle zwrócił się bezpośrednio i powiedział: „wiesz co, proszę cię, młodzi jesteście, zróbcie chociaż badania i opiszcie to, co jeszcze można tutaj zobaczyć”. Dopóki można. Pamiętam, że odpowiedziałem, że zrobimy to, ale wspólnie. Można też wskazać, że wszystko zaczęło się od przodków Ormian polskich, którzy osiedlali się na terenie Europy Środkowo-Wschodniej, co najmniej od XI wieku, zaś ich obecność na obszarze dawnych kresów wschodnich Rzeczpospolitej, odnotowana jest w źródłach pisanych w wieku XIV. Jeszcze innym momentem może być przedstawienie projektu badań cmentarnych przez Fundację Ormiańską KZKO w kwietniu 2008 r., w odpowiedzi na konkurs Memoria, ogłoszony przez Fundację Batorego, zachęcający do zorganizowania działań dla młodzieży - wolontariuszy, dotyczących europejskiego dziedzictwa kulturowego. A może to Pani Anna Danilewicz, która pozostanie na zawsze patronką całego przedsięwzięcia i pamięci której, dedykujemy tę publikację. Jej książka „Na prawym brzegu Czeremoszu”, była dla twórców projektu prawdziwym przewodnikiem, nie tylko po okolicach Kut, Baniłowa i Czerniowiec, ale i ormiańskim świecie, dziś już niewidzialnym, pozostającym w pamięci i niepamięci, stanowiącym bardziej odniesienie, niż pełny kontekst.
Istnieją jednak jeszcze namacalne dowody jego istnienia, żyją jeszcze ludzie, dla których świadomość ormiańskiego pochodzenia ma znaczenie, a także pojawia się pokolenie osób, które próbują to znaczenie wydobyć, opisać, pojąć i przekazać. Dowodem jest ta publikacja, która nie zaistniałaby bez złożonej konfiguracji - ludzi, przestrzeni, tożsamości i tego, jak sobie radzimy z tym co powszechnie nazywamy ‘życiem’. Wśród relacji dominują osobiste refleksje, dotyczące z jednej strony doświadczenia dwutygodniowego pobytu, pracy i zetknięcia z innością Ukrainy, z drugiej będące odniesieniem do ormiańskiego świata. Autorami są zarówno osoby wywodzące swoje pochodzenie z Ormian polskich, jak i po raz pierwszy stykające się z wiedzą o istnieniu tej społeczności. Jednocześnie reprezentują różne pokolenia, środowiska, narodowości, wykształcenie i pasje. Wszyscy współtworzyli opisywaną tutaj ekspedycję na ormiańskie cmentarze, mniej lub bardziej świadomie biorąc udział w procesie przywracania pamięci i redefiniowania ormiańskiej tożsamości. Zamieściliśmy obok siebie, podejmując próbę synkretycznego ujęcia, teksty w poetyce naukowych rozprawek i artykułów, informacji i ogłoszeń prasowych, fragment korespondencji związanej z organizowaniem całego przedsięwzięcia, wspomniane osobiste refleksje w zróżnicowanej formie. Zbiór oddawać ma cały kontekst, w którym realizowany był program ratowania cmentarzy ormiańskich, ukazując kilka procesów tworzących ormiańską tożsamość współcześnie. Redefiniowanie poczucia ormiańskości, podejmowane przez potomków polskich Ormian, prezentowanie i wynajdowanie tożsamościowych odniesień, także poprzez dyskurs naukowy w ujęciu historycznym, socjologicznym czy kulturoznawczym, tworzenie wspólnoty, z wyznaczaniem granic grupowych, choćby w oparciu o kategorię: swój – obcy, czy też zjawisko „profesjonalizacji“ etniczności, jako elementu funkcjonowania ludzi w świecie.
Zbiór ten, podobnie jak wyprawa pt. „Kuty nad Czeremoszem – mała stolica Ormian“, nie powstałyby bez zaangażownia i pomocy ze strony kilkudziesięciu osób. Wszytkim składamy ogromne podziękowania.