• Stanisławów 1941 – sierpień – 2011

Mord w Czarnym Lesie – egzekucja ok. 300 przedstawicieli polskiej inteligencji ze Stanisławowa (głównie nauczycieli), dokonana przez Gestapo na rozkaz SS-Hauptsturmführera Hansa Krügera, w nocy z 14 na 15 sierpnia 1941 roku w Czarnym Lesie w pobliżu Stanisławowa.
Na polecenie szefa Gestapo w Stanisławowie, hauptsturmführera Hansa Krügera, który wziął wcześniej udział w mordzie profesorów lwowskich 8 i 9 sierpnia 1941 roku policja ukraińska dokonała aresztowań polskiej inteligencji, głównie nauczycieli. Również tak jak w przypadku mordu na profesorach lwowskich oraz mordu na inteligencji krzemienieckiej imienną listę aresztowanych przygotowali ukraińscy nacjonaliści. Jako autorów listy wymienia się profesorów gimnazjum ukraińskiego w Stanisławowie: dr. Jana Rybczyna i nauczyciela o nazwisku Danysz. Nauczycieli aresztowano podstępem po zwołaniu ich na naradę w związku ze zbliżaniem się roku szkolnego. Pozostałe osoby były zabierane z domów przez policję ukraińską. Polakom tłumaczono, że są wzywani na krótkie przesłuchanie. Spokojne i uprzejme zachowanie policjantów sprawiło, że aresztowani nie nabierali podejrzeń wobec zamiarów Niemców i poddawali się biegowi wypadków. Zdaniem Tadeusza Olszańskiego ukraińska policja została starannie przygotowana przez Niemców do tej akcji. Aresztowanych przetrzymywano w więzieniu Gestapo i wykorzystywano przy pracach budowlanych w okolicach ogrodów Bracha. Początkowo można było z nimi nawiązać kontakt. Po kilku dniach strażnicy ukraińscy zaczęli strzelać do osób próbujących zbliżać się do pracujących więźniów.
W nocy z 14 na 15 sierpnia 1941 roku większość aresztowanych Polaków, około 300 osób, przewieziono ciężarówkami do Czarnego Lasu w okolicy wsi Pawełcze, rozstrzelano, a zwłoki zakopano na miejscu. Z kaźni ocalał Polak, leśniczy z Sołotwiny, który korzystając z deszczu i nieuwagi konwojentów, zsunął się z ciężarówki i uciekł. Tuż przed egzekucją Niemcy zebrali grupę chłopów z Pawełcza i nakazali jej wykopanie dołów w Czarnym Lesie.
Los ofiar ukrywano przed ich rodzinami, które w dalszym ciągu czyniły starania o zwolnienie uwięzionych. We wrześniu 1941 roku rodziny zaniepokojone brakiem informacji wysłały delegację do siedziby Gestapo, Hans Krüger zapewnił jednak że nauczyciele żyją i są w trakcie śledztwa. Pozwolił na przysyłanie paczek żywnościowych i odzieży na zbliżającą się zimę. Żywność ta była dawana psom, a odzież rozdzielali między siebie dozorcy więzienni.
Dokonanie zbrodni wyjawił zimą 1942 roku niemiecki prokurator Rotter w rozmowie z Karoliną Lanckorońską, przybyłą do Stanisławowa jako przedstawicielka Rady Głównej Opiekuńczej. Również Krüger będąc pewnym, że Lanckorońska nie wyjdzie z więzienia, podczas jej przesłuchania, chwalił się swoim udziałem w mordzie na profesorach lwowskich, sugerując że to samo stało się z nauczycielami ze Stanisławowa.
Zbiorowe groby pomordowanych w Czarnym Lesie odkryto w 1988 roku dzięki staraniom rodzin ofiar, przy pomocy miejscowej ludności ukraińskiej. Było to 8 dołów o wymiarach 10 na 12 metrów.

Wśród zamordowanych znaleźli się również Ormianie polscy:

Aniela Statkiewiczowa,
Apolonia Nikosieiwiczowa,
Kajetan Isakiewicz,
Torosiewiczowa

Biogram Anieli Statkiewiczowej z Nikosiewiczów

Ur. 9 IV 1890 w majątku Łuka nad Dnieprem, córka Rypsymy  z Mojzesowiczów i Zachariasza Nikosiewicza, ekonoma majątku Monastyr. Była jedną z ich ośmiorga dzieci, jedną z pięciu córek.
Ukończyła przyklasztorną szkołę żeńską we Lwowie dla panien ormiańskich prowadzoną przez Benedyktynki Ormiańskie.
Po I wojnie światowej była nauczycielką w szkole powszechnej w Tyśmienicy. Wyszła za mąż za Izydora Stanisława Statkiewicza, nauczyciela tejże szkoły, prowadzącego ponadto amatorską orkiestrę kameralną. Ok. 1925 r. owdowiała i sama wychowywała dwoje dzieci: Kazimierza Zbigniewa i Janinę. Była łagodna, religijna i gościnna. Stawiła się do Stanisławowa na wezwanie władz niemieckich i została zgładzona w Czarnym Lesie w sierpniu 1941 r.
info: Izydor Statkiewicz


Biogram Profesora Kajetana Isakiewicza

Kajetan Isakiewicz, to brat stryjeczny moje dziadka Kajetana Jerzego Isakowicza. Używał nazwiska Isakiewicz jak cała boczna linia tej rodziny. Był nauczycielem łaciny w Liceum w Stanisławowie i Liceum Siótr Urszulanek. Przez pewien czas był też kierownikiem bursy dla młodzieży męskiej.
info. Ks. Tadeusz Zaleski

Oraz profesor Kajetan Isakiewicz we wspomnieniach swojego ucznia Ryszarda Harajdy – „Filolog klasyczny, uczył w I Liceum i Liceum SS. Urszulanek. Arbiter elegantiantm, zabójczo przystojny, wysoki brunet z przyprószonymi z lekka siwizną skroniami, było Ormianinem z pochodzenia, nazwiska i z urody. W każdą niedzielę uczestniczył we mszy św. w kościele ormiańskim, co zresztą o niczym nie świadczy, gdyż duża część inteligencji stanisławowskiej, wcale nie Ormianie chodziła do tego kościoła, z pewnej mody czy może nawet snobizmu……. WIĘCEJ

6 sierpnia 2011 r. odbędą się uroczyste obchody 70-tej tragicznej rocznicy mordu inteligencji polskiej, dokonanej w 1941 roku przez hitlerowców, w Czarnym Lesie, w pobliżu wsi Pawełcze, pod Stanisławowem.
Patronat nad uroczystościami obejmuje Konsul Generalny RP we Lwowie.
Uroczystości rozpocznie Msza św. o godz. 10.00 (czasu ukraińskiego) w kościele p.w. Chrystusa Króla (ul. Wowczyniecka, 92) za ofiary zbrodni hitlerowskiej.
O godz. 12.00 w Czarnym Lesie rozpocznie się nabożeństwo z udziałem duchowieństwa różnych wyznań, przedstawicieli władz państwowych Polski i Ukrainy, delegacji organizacji polskich z Ukrainy, gości z Polski, Anglii, przedstawicieli
mediów.
Przewidziano złożenie wieńców, kwiatów i zapalenie zniczy przy pomniku oraz przemówienia uczestników uroczystości.