• STANISŁAWÓW

Początki parafii ormiańskiej w Stanisławowie sięgają czasu założenia miasta przez Jędrzeja Potockiego. Ormianom przydzielono do zasiedlenia wschodnią część miasta i tereny na przedmieściach, przeznaczone pod browary i słodownie. W centrum dzielnicy ormiańskiej w 1664 roku wzniesiono drewniany kościół. Po zajęciu Podola przez Turków, w 1672 roku, do Stanisławowa zaczęli napływać Ormianie. Bogatsze rody kupieckie, takie jak Amirowicze, Bogdanowicze i Theodorowicze wykupiły, głównie z rąk miejscowych Żydów, domy, place i folwarki. W 1677 roku gmina ormiańska otrzymała od Jędrzeja Potockiego przywilej zrównujący Ormian stanisławowskich w prawach i swobodach ekonomicznych z Polakami, a także ustanowiono osobną jurysdykcję, magistrat i urząd wójta ormiańskiego. Około roku 1688 utworzono przy świątyni bractwo duchowe oraz bank zastawniczy. Jakub Manugiewicz, kolejny proboszcz, rozpoczął w 1743 roku budowę murowanego kościoła. Jednym z powodów było pojawienie się 22 sierpnia tegoż roku łez na obrazie Matki Boskiej. Koleje losów kościoła były takie jak losy Polski. 30 maja 1937 roku po zakończeniu renowacji kościoła odbyła się uroczysta koronacja obrazu Matki Boskiej Łaskawej koronami papieskimi. Koronacji dokonał prymas Polski – kardynał August Hlond w asyście licznego duchowieństwa. Po II wojnie światowej kościół zamknięto, a część ruchomego mienia wraz obrazem przewieziono do Polski. Ostatecznie swoje miejsce za sprawą ks. Kazimierza Filipiaka, ostatniego proboszcza parafii ormianskokatolickiej, znalazły w Gdańsku. Opuszczony przez Ormian budynek kościoła przekazano w 1946 roku Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Ze względu na brak w mieście wiernych wyznania prawosławnego cerkiew po dwóch latach zamknięto. W 1970 roku po przeprowadzeniu gruntownego remontu we wnętrzu kościoła utworzono Muzeum Historii Religii i Ateizmu. W 1990 roku budynek ponownie przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej.