• TYŚMIENICA

Po spustoszeniu miasta przez Mołdawian w 1538 roku, król Zygmunt Stary uwolnił Tyśmienicę w 1540 roku od podatków na 4 lata. W tym czasie osiedliło się w mieście wielu kupców ormiańskich, dzięki którym rozwinął się handel i rzemiosło – zwłaszcza wyrób safianu – powstały składy towarów. Czas ten zakończył się 2 października 1675 roku podczas ewakuacji do twierdzy stanisławowskiej ludności i ważniejszych ruchomości przed zbliżającą się armią turecko - tatarską. Przysłani jako konwój ze Stanisławowa kozacy zniszczyli miasto, obrabowali kościół i klasztor dominikanów. Nazajutrz dzieła zniszczenia dokończyli Tatarzy i Turcy, którzy spalili kościół, klasztor, cerkwie, zamek i dwory szlacheckie, a pozostałych mieszkańców zabili lub wzięli w jasyr. W roku 1679 Dominik Potocki ponownie sprowadził do Tyśmienicy Ormian – uciekinierów z Kamieńca Podolskiego. Zbudował dla nich drewniany kościół. Konstancja Potocka nadała Ormianom specjalny przywilej. Uwolniła Ormian od powołoszczyzny i dziesięcin, zezwoliła na prowadzenie handlu i warzenie trunków. Sądy w sprawach cywilnych i kryminalnych oddała wójtowi i rajcom ormiańskim. Przywilej ten potwierdzali kolejni właściciele Tyśmienicy. Od 1713 prowadzone były metryki kościelne, a w 1714 roku utworzono bractwo św. Grzegorza z bankiem pobożnym, działała w tym czasie szkoła parafialna ormiańska. Wojska rosyjskie przechodzące przez Tyśmienicę w 1739 roku obrabowały kościół ormiańskokatolicki. W 1759 roku został położony kamień węgielny pod nowy, murowany kościół, ale został on konsekrowany dopiero 20 sierpnia 1791 roku pod wezwaniem św. Kajetana Wyznawcy. Kościół położony był w centrum Tyśmienicy, w południowo – wschodnim narożniku runku. Miał pięć ołtarzy, w głównym ołtarzu umieszony był cudowny obraz św. Kajetana. W 1820 roku w Tyśmienicy było 50 domów ormiańskich. W XIX wieku liczba Ormian zaczęła szybko się zmniejszać. Dorobiwszy się znacznych fortun na handlu i rzemiośle kupowali majątki ziemskie i przenosili się na wieś. Młodzież ormiańska po ukończeniu szkół i uniwersytetu z reguły nie wracała do rodzinnego miasteczka.
15 kwietnia 1822 kościół ormiański znów spłonął. W tym czasie do parafii należały 23 wsie, w których mieszkało zaledwie 200 Ormian i to bardzo ubogich, nie było więc funduszy na odbudowę świątyni. Ponowna konsekracja odbyła się dopiero w 1886 roku. W tym czasie parafia liczyła 135 wiernych obrządku ormiańskiego. Oprócz kościoła do parafii należała kaplica na cmentarzu miejskim ufundowana przez Mikołaja Ohanowicza. Przez 12 lat kościół w Tyśmienicy był zamknięty i dopiero w 1936 roku został mianowany proboszcz parafii tyśmienickiej. Ostatni proboszcz ksiądz Jan Lechowski opuścił parafię i wyjechał na Dolny Śląsk. W 1958 roku część wyposażenia kościoła tyśmienckiego wraz z obrazem św. Kajetana trafiła do Gdańska, do ks. K. Filipiaka.
Budynek kościoła ormiańskiego w Tyśmienicy został zburzony w latach 50 – tych XX wieku.